İdamlar Meydan’da Olurdu

Şehir dışında yaşayıp da rüyalarını Trabzon’da gören kim bilir ne çok insanımız var. Hele çocukluklarını Trabzon’da yaşayanlar için hatıralar ne kıymetlidir. Bugün Trabzon’da çocuk olmakla başka bir şehirde çocuk olmak aşağı yukarı aynı şeye tekabül eder.

Çünkü küreselleşme olgusu neredeyse bütün kültürleri yerle yeksan edip hepsini ortak bir potada eritme yolunda hızla ilerliyor. Şehirleri, kültürleri diğerinden ayıt eden yani alametifarikaları da bu süreçlerde tek tek yok oluyor.

Ancak eskiden öyle miydi? Trabzon’da çocuk olmak başka bir şeydi. Ancak bunu en iyi anlatabilecek olanlar çocukluğu Trabzon’da geçmiş belli bir yaşın üzerindekilerdir. Nitekim Trabzon’da doğup, büyüyen ancak başka bir şehre yerleşip orada yaşayan fakat bu şehri bir türlü unutamayan aydınlarımızdan biri Ahmet Aydın’dır.

Eğitimci Ahmet Aydın (1951) çocukluğundaki Trabzon’u anlatıyor

1950’li yıllarda çocukluğu Erdoğdu ve Fatih (Ayasofya) Mahallelerinde geçen ve bugün Antalya’da yaşamını sürdüren emekli bir eğitim neferi olan Aydın ile çocukluğundaki Trabzon hatıralarını konuşuyoruz. 50-60 sene önce Trabzon nasıl bir şehirdi. Trabzon’da çocuk olmak nasıl bir şeye tekabül ederdi, merak ediyoruz.

Bir zamanlar Ayasoya-Fatih Mahallesi

Ahmet Aydın hoca, “1950’li yıllarda mahallemizde kız veya erkek tüm çocuklar okurdu. İlkokuldan sonra okumayanlar, mutlaka bir işte çalışırdı. Lisede, üniversitede okuyan abilerimize ve ablalarımıza müthiş saygı duyardık. Trabzon dışında okuyanların tatillerde mahalleye dönüşleri muhteşem olurdu ya da bize öyle gelirdi” diyor.

O yıllar aslında insanımızın fakir ama gönlü zengin olduğu yıllardır. İki hafta önceki “Trabzon’dan Haykırışlar” başlıklı yazımızdan hatırlanacağı üzere “Komşu demek aileden biri demekti.” Emekli öğretmen Ahmet Aydın, o günleri anlatırken “Komşularımızın zengini vardı, yoksulu, çiftçisi, esnafı, balıkçısı, inşaatçısı veya tüccarı vardı, işsizi yoktu. Konakta oturanla, eski evinde oturan sade vatandaş arasında seviyeli ve saygı duyulacak bir komşuluk ilişkisi olurdu. İyi günde, kötü günde birliktelik ruhu ön plandaydı” diyor.

İŞSİZİ OLMAYAN ŞEHİR!

Zengini olan, fakiri olan ancak işsizi olmayan bir şehir! Çünkü herkes bir işle uğraşmak, okumayanlar bir sanatkârın yanına çırak olarak girmek zorundaydı. Bugün birçok meslek erbabının “Çırak bulamıyoruz, bu mesleğin geleceği yok” demesine inat, o günler çırak bulmanın kolay olduğu yıllardı. Öyle devletten arazi parası, yaşlılık aylığı, evde bakım parası gibi paralar gelmez, emekli maaşı alanlar bile parmakla gösterilirdi. O yüzden iyi kötü bir yerde çalışmak zorundaydı herkes.

1950’li yıllarda çocuk olanların en çok hatırladıkları şey, Amerikan Marşall yardımlarıydı. Zira İlkokullarda çocuklarAmerikan süt tozundan yapılmış sütü içmek zorundaydılar. Aydın Hoca “Kokusundan bayılması gelen ve asla içmeyen arkadaşlarımız çoktu” diyor.

Bir de o yıllar her senenin belli dönemlerinde okullara gelen aşıcıların öğrencilerin korkulu rüyası olduğu yıllardı. Aydın hoca “Kaçanlar, bayılanlar varken, korkmadan bütün aşılarımı vuruldum. Habersiz gelen aşıcıların şerrinden (!) kurtulmak için, son anda tek katlı okulun penceresinden atlayıp kaçan arkadaşlarımız vardı” deyince 40 yıl öncesine kendi çocukluğuma döndüm. Zira o kaçanlardan biri de bendim. Ama hangi aşıdan kaçmıştım onu hatırlamıyorum.

DARAĞAÇLARI MEYDAN’DA KURULURDU

Meydan’daki çınar ağacı ve arkasında yıkılan İskenderpaşa Medresesi. İdamlar genellikle burada yapılırdı

Yine o yıllar canilerin idamla cezalandırıldığı yıllardır. Aydın hoca, idamlık suçluların sabaha karşı Meydan’da halka açık alanda kurulan darağaçlarında infaz edildiğini söyleyerek “İdamları seyretmek isteyenler, erken saatte Meydan’da toplanırdı. Gitmek istediğim halde babam kendisi gider, beni götürmezdi. İdamlardan sonra asılanların hayat hikâyeleri yıl boyunca halk içinde anlatılır, efsaneye dönüşürdü”diyor.

Cinayet işleyenin cezası idam olduğu halde yine cinayetlerin işlenmesinin, cezanın büyüklüğünün suçun önlenmesinin garantisi olmadığını gösteriyor. Kötüyü kötülüğünden vazgeçirecek daha ne yapılabilir ki?

Aydın hoca ilkokul son sınıfta iken Değirmendere’deki Çimento Fabrikasının 1965 yılındaki temel atma törenine alkışçı olarak götürüldüklerini söyler.“ Otobüse bindiğimiz için ne de çok sevinmiştik. Fabrikanın yerinin yanlışlığı, Trabzon’da çok tartışılmış ama sonuçta siyasetin dediği olmuş ve uzun yıllar Trabzon’un nefesini kesecek olan fabrika, inadına şehrin en güzel yerine, denizin kenarına kurulmuştu” der. Gerçekten bin bir umutla temeli atılan çimento fabrikası senelerce Trabzon’un karabasanı olmuş, verilen sözlerin hiç birisi tutulmamıştır. Aydın hoca o yıllarda çocukların oyunları ile ilgili ise şu bilgileri verir: