KALANDAR / KARAKONCOLOS /
CADI…
KORKUYA DAYALI EĞLENCE Mİ OLUR?
Eğitimci/Tarihçi arkadaşım Zekeriya Abanozoğlu, sosyal medya paylaşımında “Kalandarın ihya edilmesi gereken bir gelenek olduğunu” söyler. Ben de aynı görüşteyim.
Kalandar kutlamalarında müslüman Türk Milleti’nin değerlerine aykırı ve tartışmalı bir çok konu vardır.
Bunlar;
*ölme dirilme oyunları.
*Ters yönde namaz kıldırma komedisi (Müslümanların ibadeti üzerinden eğlence üretmek)
*Karakoncolos oyunu (yüzler siyaha boyanır, kadın erkek tanınmaz hale getirilir, bu şekilde cinsiyet farklılığının anlamsızlığı yorumuna sebep olur!)
“KARAKONCOLOS” ve Kalandar hakkında, fakülteden sınıf arkadaşım Gazi üniversitesi’nde Halk Edebiyatı profesörü, Unesco Maddi olmayan kültür mirasları Türkiye temsilcisi Prof. Dr. Mehmet Öcal OĞUZ şöyle diyor:
Karakoncolos sözlüklerde, özellikle çocukları korkutmak için kendisinden söz edilen, bir çeşit kötülük veya kış cini, umacı, öcü, iblis, cadı, gulyanabi benzeri bir tür hayalet olarak geçer.
Halk inanış ve betimlemelerine göre Karakoncoloslar, maymuna benzeyen, kısa boylu, çirkin, dağınık saçlı, yüzleri ve bacakları kapkara, avuç içleri delik, giysileri ayı postu gibi tüylü, bellerinde iri çanlar olan, eli değnekli erkek veya kambur belli, buruşuk yüzlü, yaşlı kadın olarak tasvir edilir.
İnanışa göre Karakoncoloslar, korkunç oldukları kadar tuhaf ve eğlenceli yaratıklardır.
Karakoncolosların geceleri evlere girince sohbete katılmak, ses ve mimikleriyle onları taklit etmek, açık bırakılan yiyecek kaplarına tükürmek, pislik atmak, hastalık bulaştırmak gibi huyları da vardır.
Girdikleri evlerde bolluk ve bereket kalmaz; dışarı çıkarmak için gürültü yapmak ve zincirlerle kovalamak gerekir.
Eve girmelerini önleyecek tedbirler almak, eşiğin dışına kabak, kuymak, lahana, pancar gibi yiyecekler bırakmak gerekir. Yiyecek bulamaz ve eve girerse erkek çocuklarını, ahıra girerse yeni doğmuş buzağıları yiyeceğine inanılır.
Yalnız yakaladığı kız çocuklarının saçlarını yün tarağı ile derilerine batırarak, canlarını acıtarak taramaktan hoşlanırlar.
Çocuklar ona sokakta yakalanmamak için kış günleri evden çıkmaz; yün tarakları ise geceleri açıkta bırakılmaz.
Karakoncolosların en korkulan yönü taklit yetenekleridir. Geceleri sokaklarda dolaşırken pencerenize yaklaşıp tanıdığınız birinin sesiyle sizi dışarı çağırır. Ses verirseniz sesinizi, dışarı çıkarsanız sizi alır götürür; uyanmazsanız sabah sokakta donmuş olarak bulunabilirsiniz.
Böyle diyor, Prof.Dr. M. Öcal Oğuz…
Bu tiyatro koruktmaya dayalı, tehdit içeren, çalınma, götürülme, çirkinlik gibi insanın içini karartan bir karakter taşımaktadır.
Gültekin Yücesan’ın Günebakış’ta yazdığına göre;
Bu seneki Trabzon Meydan’da organize edilen ve gece geç saatlere kadar devam eden Kalandar kutlama eğlencesinin yerelden genele taşınmasında Maçka Livera köyündeki Gültekin beyin arkadaşı Süleyman ÇİL’in unutulmaz gayret ve katkıları olmuştur.
Bu seneki Trabzon Meydan’da yapılan Kalandar eğlencelerinin öncülüğünü, Trabzon Büyükşehir Belediyesi ve Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası üstlenmiştir.
Kalandar eğlencelerinin finansörleri ve diğer öncüleri dikkat çekicidir. Trabzon şehrinin ilan panolarındaki afişlerde bazı Kadın derneklerini, Avrupa Birliği fonlarını ve Forum AVM’yi de gördük.
Rumlardan kalan ve unutulmaya yüz tutan bir gelenek olduğu iddiaları bir yana, kimden miras kaldığına bakılmaksızın yukarıda ortaya konulan Kalandar ritüellerinin üzerinde rütuş niyetiyle durulması gerekir.
Abdullah GÜLAY
